Op 16 september, de vooravond van Prinsjesdag, was Paul Schenderling te gast bij NPO Radio 1 Luistert naar jou, over de nieuwe kloven van bestaanszekerheid. Luisteraars stelden vragen; minister Eddy van Hijum en Paul reageren.
De nieuwe kloven van bestaanszekerheid
Bestaanszekerheid is cruciaal voor mensen en tegelijkertijd heel breekbaar gebleken. Vijf grote bestaanszekerheidskloven tonen dit aan:
1️⃣ In de afgelopen vier decennia is er een grote en groeiende loonkloof ontstaan: de lonen van mensen die promotie maken zijn flink gestegen, maar de cao-lonen en het minimumloon zijn gestagneerd (zie de figuur uit dit ESB-artikel, waaruit blijkt dat lonen sterk achterblijven bij de arbeidsproductiviteit). Dit raakt vooral de mensen die tot de dertig procent laagste inkomens horen.
2️⃣ Er is een kloof op de arbeidsmarkt ontstaan tussen mensen met en zonder vast contract. Er is bovendien een substantiële groep ontstaan die én een laag loon én een onzeker contract hebben, zogenoemde precaire arbeid. In zo’n precaire situatie raak je relatief makkelijk in de schulden. Langdurige onzekerheid zonder grip kan chronische stress veroorzaken, zeker in combinatie met schulden. Extra treurig is dat complexe en soms hardvochtige overheidsdienstverlening de onzekerheid voor een substantieel aantal mensen groter in plaats van kleiner heeft gemaakt. Ook arbeidsmigranten behoren in grote mate tot de groep precaire werkenden. Omdat het minimumloon gestagneerd is en de handhaving gebrekkig, zijn er weinig prikkels voor werkgevers om beter werk te bieden, al zouden veel werkgevers daartoe bereid zijn.
3️⃣ Er is een woningmarktkloof ontstaan. Mensen die een huis bezitten zijn in de afgelopen decennia slapend rijk geworden. Mensen die dat niet kunnen, komen én steeds moeilijker aan een woning én betalen als percentage van hun inkomen steeds meer aan woonlasten.
4️⃣ Er dreigt een energiekloof te ontstaan. Mensen die een huis of auto bezitten en de mogelijkheden hebben om daarin te investeren, profiteren van lagere energielasten én van royale overheidssubsidies. Mensen die dat niet kunnen, profiteren niet mee en betalen meestal meer energiebelasting (als percentage van hun inkomen).
5️⃣ Er is een waarderingskloof ontstaan. Mensen die te maken hebben met één of meer van de bovengenoemde aspecten van de bestaanszekerheidskloof voelen zich begrijpelijkerwijs ondergewaardeerd. Hoor ik er eigenlijk wel bij als ik minder betaald word, geen vast contract krijg en niet meedoe op de woningmarkt en de energietransitie? Daar komt bij dat de algehele waardering voor praktische beroepen in Nederland laag is. Ook zorgt voortdenderende specialisering, flexibilisering en automatisering voor uitholling van beroepstrots.
Tot slot
Hoe gaat Nederland dit oplossen? Om te beginnen door in te zien dat er een gemeenschappelijke oorzaak achter de kloven is, namelijk doorgeschoten marktdenken. De oplossing is wat Paul betreft betere kaders en hogere standaarden waarbinnen markten beter functioneren.
Je volgt de uitzending (nu of later) hier.
