Sociale impact van consumptie: 10 miljoen verborgen werknemers

Er wordt de laatste tijd veel geschreven en gesproken over de milieu-impact van Nederlandse consumptie, verborgen impact die vooral in het buitenland plaatsvindt (daarbinnen vooral in landen uit het mondiale Zuiden). Er is veel minder bekend over de sociale impact van consumptie. Hoeveel verborgen werknemers werken er eigenlijk in niet-westerse landen voor Nederlandse consumptie? Dit cijfer bleek voor Nederland niet in wetenschappelijke publicaties vindbaar te zijn. Wel is er een nieuw type database, multi-regional input-output database (MRIO) om precies te zijn, die de toegevoegde waarde van wat er op de wereld verhandeld wordt herleiden naar het land waar deze waarde is toegevoegd. Op grond daarvan zou dit cijfer wel uit te rekenen zijn.

Berekening en bevindingen

Dus Paul Schenderling en Matthias Olthaar van Postgroei Nederland zijn aan de slag gegaan met de berekening. Tot onze verbazing bleek het aantal mensen dat in niet-westerse landen werkt voor Nederlandse consumptie enorm te zijn, namelijk 10 miljoen mensen, groter dan de Nederlandse werkzame beroepsbevolking (9,4 miljoen mensen), en dat dus nog afgezien van de mensen die in andere westerse landen werken voor Nederlandse consumptie. De sociale impact van Nederlandse consumptie bestaat dus uit 10 miljoen verborgen werknemers. Ook was vanaf het begin duidelijk dat de overgrote meerderheid van deze 10 miljoen mensen slaafse arbeid verricht, dat wil zeggen lange dagen, onderbetaald, onder zware omstandigheden en meestal zonder sociaal vangnet. We zorgen goed voor de mensen die in Nederland werken voor onze consumptie, waarom besteden we dan zo weinig aandacht aan deze groep? Wat kan er gedaan worden om de positie van deze groep in mondiale handelsketens te verbeteren? We besloten om dit vraagstuk nader te onderzoeken.

Hoofdoorzaak: armoedeval

Dit nadere onderzoek heeft geresulteerd in een paper dat onlangs is verschenen in economisch tijdschrift ESB. Als onderdeel van ons onderzoek hebben we onze berekening laten valideren middels een tweede berekening door Gaaitzen J. de Vries. De beide berekeningen bleken op nagenoeg hetzelfde aantal uit te komen. Verder hebben we een grove inschatting kunnen maken van de sectoren waar deze 10 miljoen mensen werkzaam zijn (zie hieronder). De hoofdoorzaak dat het aantal zo hoog is, is dat landen uit het mondiale Zuiden in het huidige systeem van mondiale vrijhandel de wereldmarkt met een grote achterstand hebben betreden en nauwelijks mogelijkheden hebben om zich aan hun slechte positie in mondiale waardeketens te ontworstelen. Ze zitten, kort gezegd, in een armoedeval. Als architecten van het mondiale handelsbeleid, die aan landen in het mondiale Zuiden hebben beloofd dat vrijhandel leidt tot economische vooruitgang, kunnen we dat onszelf kwalijk nemen.

Kan het ook anders?

Een sociale impact van consumptie van 10 miljoen verborgen, onderbetaalde werknemers, kan het ook anders? Wij denken van wel. In ons paper schetsen we de contouren van een alternatieve ontwikkelingsstrategie die gebaseerd is op een ander handelsbeleid. Deze ontwikkelingsstrategie is ook door de meeste Westerse landen ingezet en door de economisch succesvolle Aziatische Tijgers.

Het volledige (open access) paper is hier te lezen.

Interview radio 1

Update 27 september: op 26 september hebben Paul Schenderling en Matthias Olthaar op Radio 1 een interview gegeven over dit onderzoek. Anders dan in het artikel in ESB hebben we in het Radio 1 interview ook aandacht kunnen besteden aan de volgende vragen:

• Wat kunnen individuele consumenten doen om zo min mogelijk bij te dragen aan uitbuiting van werkenden in het mondiale Zuiden?
• Wat kan de overheid doen om structurele uitbuiting een halt toe te roepen?

Het interview is hier terug te luisteren. Een samenvatting van het interview staat hier.