Er is een oplossing voor de klimaatcrisis waar je politici zelden over hoort, en technologen ook niet, en economen ook niet. Het idee ligt voor de hand, maar door het blinde geloof in groene groei zien we het niet (meer). Het is een idee dat niet alleen het milieu helpt maar ook Nederlanders gelukkiger maakt. De vergeten oplossing voor de klimaatcrisis (en andere milieucrises) waar ik het hier over heb, is arbeidstijdverkorting.
Een gedachtenexperiment
Stel, de Europese Commissie besluit morgen om de kwaliteitsvereisten voor producten nogmaals drastisch aan te scherpen. Producten die op de Europese markt verkocht worden, moeten zo ontworpen zijn dat ze veel langer meegaan (Ecodesign). Dit voorkomt in belangrijke mate de veelvoorkomende bedrijfspraktijk van kunstmatige veroudering. Kunstmatige veroudering betekent dat de technische levensduur en de gebruiksduur van producten beperkt wordt, namelijk respectievelijk door producten op een gepland moment kapot te laten gaan en door producten aan modegrillen onderhevig te maken. De milieuwinst van de Europese maatregel zou daarom enorm zijn.
Een bijeffect van de maatregel is dat de verbruikskosten voor consumenten dalen. Immers, als producten een langere levensduur krijgen, dan kun je de aankoopkosten spreiden over een langere levensduur, waardoor de verbruikskosten per maand afnemen. Bij een gelijkblijvend sociaaleconomisch beleid zal deze financiële winst binnen de korste keren leiden tot meer consumptie elders in de economie. En aangezien er vrijwel geen economische activiteiten zijn zonder negatieve milieu-impact, zal de initiële milieuwinst grotendeels ongedaan gemaakt worden. Dit wordt ook wel de Jevons Paradox genoemd (of het rebound effect).
Arbeidstijdverkorting voorkomt de Jevons Paradox
Dit is waar in ons boek Er is leven na de groei arbeidstijdverkorting om de hoek komt kijken. Als we de komende 20 jaar de gemiddelde arbeidsduur jaarlijks met 1% (in totaal 20%) verkorten, dan bestendigen we een groot deel van de milieuwinst van de Europese maatregel. Immers, door de arbeidsverkorting vlakt de groei van de arbeidsinkomens af, en daarmee de consumptiegroei. En dat is een uiterst effectieve manier om de Jevons Paradox te voorkomen. En dat niet alleen: arbeidstijdverkorting geeft iedereen meer vrije tijd en dat maakt mensen gelukkiger. Mensen hebben dan meer tijd voor familie, vrienden, vrijwilligerswerk, cultuur, natuur en andere activiteiten die het leven de moeite waard maken.
Uitvoering door sociale partners en overheid
In het verleden is arbeidstijdverkorting vaker toegepast, bijvoorbeeld in de jaren ’70 en ’80 (zie de diagram). Het doel was toen om mensen meer vrije tijd te geven en de werkgelegenheid eerlijker te spreiden. In de 21ste eeuw komt daar een doel bij: milieuwinst bestendigen. De maatregel kan worden uitgevoerd door sociale partners en de overheid. Om te voorkomen dat hoogopgeleide freelancers de maatregel omzeilen, zou de progressieve inkomstenbelasting steiler moeten worden gemaakt. Dat komt ook mensen met een lager inkomen ten goede. Daarmee is het een milieumaatregel en sociale maatregel in één.
Buitengewoon goed doordacht en onderbouwd argument. De aanbevelingen zijn echter nog veel en veel verder uit te breiden! Arbeidstijdverkorting betekent ook:
– minder stress; – meer quality-time voor elkaar; – minder noodzaak voor kinderopvang; – -meer mogelijkheden voor ondersteuning van behoeftige familieleden; – meer mogelijkheden voor lijfelijke sociale interactie i.p.v. telefonische interactie!!; – meer mogelijkheden voor vrijwilligerswerk zoals schoolondersteuning, jeugdwerk, interactie nieuwkomers etc; – minder verplaatsingsbehoeften = minder milieuvervuiling – en zo kan ik nog wel een hele tijd doorgaan. De belangrijkste conclusies zijn dat met dit middel de huidige gekte van werken -werken-geen-tijd-hoger-op-komen en dan afbranden gestopt wordt. Hoera!